Fikri Mülkiyet Nedir

İnsanların yaptığı çalışmalar sonucu ortaya çıkan ürünler sadece fiziki ürünlerden ibaret olmayıp fikri emek sonucu ortaya çıkan ve yaratıcı niteliğe sahip olan düşünce ürünlerini de içinde barındırmaktadır. Fiziki görünüme sahip olmayan fikri ürünleri korumak için yasalar, fikir sahiplerine belli sürelerle başkalarının bu ürünleri kullanmalarına engel olma hakları tanımışlardır. Bu haklara fikri mülkiyet hakları denilmektedir. Bir başka deyişle, gerek sınai, gerekse bilimsel, edebi ve sanatsal alanlarda yaratıcılık sonucu ortaya çıkan faaliyetlerinden doğan fikir ve sanat eserleri üzerindeki düşünsel (fikri) hakları konu edinen hukuk dalına Fikri Mülkiyet denir. Fikri Mülkiyet, telif ve sınaî hakları kapsar. Aynı zamanda fikri mülkiyet, bir kişi veya kuruluşa ait olan bir fikir ürünü olup o kişi ya da kuruluş, sonradan, bunu serbestçe paylaşmayı veya kullanımını belirli biçimlerde kontrol etmeyi tercih edebilir. Sonuç olarak Fikri mülkiyet, bireysel ya da kurumsal olarak sahip olunan düşüncelerin bir ürün üzerinde somutlaşmış, ekonomik değer kazanmış şeklidir.

Telif hakları (copyrights), ilim ve edebiyat eserleri, musiki eserleri, güzel sanat eserleri ile sinema eserleri (görsel-işitsel eserler) üzerinde sahip olunabilecek maddi ve manevi hakların tamamını ve komşu hakları ifade eder. Bu kapsama giren eserlerin hakları münhasıran sahiplerine aittir ve üçüncü şahıslar tarafından izinsiz kullanılamaz.

Sınai haklara örnek olarak ise sanayi ve tarımdaki buluşlar, yenilikler, tasarım ve özgün çalışmalar, marka ve ticaret unvanı gibi ayırt edici ad ve işaretleri taşıyan ürünler sayılabilir. Bunlar, Patent, marka ve tasarım gibi haklarla korunurlar. Sınai haklar, bütün bunların yetkilerini sahiplerinin tekeline belirli süreyle bırakan gayri maddi haklardır.

Fikri mülkiyet hukukunun kapsadığı haklardan bazıları:

  • ·         Telif hakları
  • ·         Patentler
  • ·         Faydalı modeller
  • ·         Tasarımlar
  • ·         Markalar
  • ·         Coğrafi işaretler
  • ·         Yeni bitki çeşitleri
  • ·         Entegre devre topografyaları

 

Fikri Mülkiyetin Korunması ve Yararları

 

Toplum sermayesi olarak düşünebileceğimiz fikir ürünleri ile ülkeler ekonomik, kültürel ve sosyal açılardan gelişme göstermektedir. Ancak uzun vadede değişik alanlarda değer üreten toplumlar ayakta kalabilir. Günümüzde değer üretme, esas olarak bilgiye dayanmaktadır. Bilginin değerinin anlaşılmasıyla bilgi üretimi hızla artmış ve buna paralel olarak fikri mülkiyetin korunması önemli hale gelmiştir.. Gelişmiş ülkelerin bilim ve teknoloji gelişimine son derece önem vermesi ve etkin yapıda fikri mülkiyet sistemi kurmuş olmaları sonucu bunu yapmayan ülkelerle aralarındaki farkı her geçen gün arttırmaktadır. Fikir ve sanat eserlerinin ticari getirisinin artması bu alanı karlı bir sektör haline getirmiştir. Günümüzde birçok şirket milyar dolarlık sermayelere ulaşmışlardır ve sermayeleri ise bilgidir. Yüksek kâr getiren sektörlere talebin yükselmiş olması taklitçiliği ortaya çıkarmış, fikri mülkiyet haklarına tecavüz artmıştır. Sonuç olarak fikri haklarını yeterince koruyamayanlar ise çok büyük miktarlarda mali kayıplar yaşamaktadırlar. Gelişmiş ülkeler bu durumu engellemek için fikri mülkiyete konu buluşları, özgün tasarımları, markaları, yazılımları, sinema ve müzik eserlerini, ilim ve edebiyat eserlerini korumak için uluslararası anlaşmalar yapmışlardır. Fikri mülkiyetin yeterince korunmaması yenilikçilik ve gelişim hızını azaltacak ve uluslararası rekabette geri kalınmasına yol açacaktır. Fikri mülkiyet hukukunun amacı, fikir üretimini özendirmek ve bunun sonucunda ekonomik, sosyal ve kültürel ilerlemeyi sağlamaktır. Araştırma-Geliştirme yatırımını teşvik etmek, yabancı sermayeyi çekmek, yenilikçiliği özendirmek için etkin bir fikri mülkiyet koruma sisteminin oluşturulması şarttır. Böylece ekonomik büyüme ve istihdam desteklenmiş olacak ve inovasyon ve yaratıcılık sürdürülebilir hale gelecektir.